SADAPS Bardahl wil ook in industrie haar non-frictieverhaal brengen

PRODUCTIEfabriek uit Doornik richt ambitieus de pijlen op industrie

BARDAHL is een naam als een klok in de wereld van smeermiddelen, zij het dan vooral inzake additieven voor motor- en versnellingsbakoliën. Meer nog: door enkele slimme samenwerkingsakkoorden met verscheidene autoconstructeurs is de firma in België zelfs marktleider in het segment van professionele groothandelaars uit de auto-industrie. Toch wil SADAPS BARDAHL zich in de nabije toekomst ook steeds nadrukkelijker profileren naar de Belgische industrie. De slagkracht is er in ieder geval: op de site in Doornik produceert men naar schatting zo'n 40 miljoen liter (!) aan producten. Een huzarenstukje dat we graag even toelichten ...

Geschiedenis

Bardahl

De geschiedenis van Bardahl gaat terug tot in 1922, toen de Noor Ole Bardahl met enkele tientallen dollars op zak de grote oversteek besloot te maken richting de Verenigde Staten. Zeventien jaar later, in 1939, zou diezelfde Bardahl, na chemiestudies waar hij zelf voor spaarde, in Ballard (Seattle) Bardahl Manufacturing boven de doopvont houden, fabrikant van smeermiddelen en petrochemische additieven. Bardahl's Polar Attraction-formule, een mix van antislijtage, antiwrijving en antioxidatie in één enkel olieadditief, bleek zo revolutionair dat het Amerikaanse leger (dat de producten gebruikte voor de Harley Davidson-motoren, jeeps en vliegtuigen) de formule besloot geheim te houden tot na het einde van WO II. Het additief zorgde er immers voor dat motoren, zelfs zonder olie, nog een tijdlang konden blijven draaien. Lekgeschoten vliegtuigen bijvoorbeeld konden op die manier toch nog veilig landen. Na de oorlog en de vrijstelling van het patent door het Amerikaanse leger ging het nieuws omtrent de effectiviteit van de Bardahl-additieven als een lopend vuurtje doorheen het wereldje van racefanatici. De producten zouden hen immers een competitief voordeel opleveren ten opzichte van hun uitdagers.

SADAPS

In 1954 raakte de Franse textielindustrieel Jean Leplat (de grootvader van Sonia Callens, vicepresident bij SADAPS) dermate geïntrigeerd door het product, dat hij terstond een aanvraag indiende om als Bardahl-verdeler op te kunnen treden in Noord-Frankrijk. Hiervoor richtte Leplat in Roubaix het bedrijf SADAPS op, een entiteit die na verloop van tijd ook het exclusieve verkooprecht voor heel Frankrijk wist te verwerven. Waar men zich bij SADAPS initieel beperkte tot louter het afvullen van de producten uit Amerika, besloot men vanaf 1993 een 50/50-partnership aan te gaan met Bardahl USA en bouwde men ineens ook een laboratorium. Dit hield in dat de producten – met uitzondering van het Polar Plus-basisadditief – voortaan niet langer zouden worden ingevoerd vanuit de VS, maar dat ze in plaats daarvan zouden worden geproduceerd in Roubaix. In 1996 kocht Bardahl de licentie aan van de C60-fullerene molecule (die overigens ook een Nobelprijs Chemie wist te verzilveren) om deze te kunnen gebruiken in smeermiddelen. Intussen bleven de zaken dermate goed lopen, dat men zich in 2003, toen al onder het bewind van Dominique Leplat, genoodzaakt zag te verhuizen naar een nieuwe locatie in Doornik. In de vestiging ginds, gebouwd op 30.000 m² werken zowat 150 medewerkers. En dat die mensen zich van hun taak kwijten, bewijzen de cijfers: in 2016 realiseerde SADAPS een omzet van € 73 miljoen, een stijging van 84% tegenover 5 jaar terug en een groei van 400% in 10 jaar.

De fabriek zelf

Blender pur sang

Bardahl heeft in principe niks te zien met de 'Shells, Totals of Mobils' van deze wereld, oliemastodonten met elk hun respectievelijke raffinaderijen.

”Wij daarentegen zijn echte blenders”, klinkt het bij monde van Eddy Claes, ooit gestart als vertegenwoordiger voor het Vlaamse landsgedeelte, maar intussen verantwoordelijk voor de uitbouw van het merk in onder meer Oost-Europa. “We nemen altijd een basis­bestanddeel – olie of solventen – waar we additieven aan toevoegen. Oorspronkelijk zijn we gestart met slechts één olieadditief, de Bardahl B1. Het product zorgde voor een betere smering van de lagers, nokkenas en de zuigers en verlengde de levensduur van de motor. Intussen beschikken we over ruwweg 9.000 referenties.”

Menggedeelte als kloppend hart

”De grote uitvindingen en ontwikkelingen in de petrochemie zijn al gemaakt”, meent Eddy Claes. ”Ik denk niet dat er morgen nog wereldschokkende ontdekkingen zullen gedaan worden. Ruwweg 90% van wat wij doen, is kwaliteitscontrole, slechts 10% is onderzoek en ontwikkelingen zoals het maken van nieuwe mengsels.”

Eddy Claes:

“De grote uitvindingen en ontwikkelingen in de petrochemie zijn al gemaakt. Ik denk niet dat er morgen nog wereldschokkende ontdekkingen zullen worden gedaan.”

De site van de Henegouwse fabriek beslaat zo'n 19.000m², met het menggedeelte als kloppend hart, de keuken zeg maar. Vanaf het ogenblik dat er een bepaald order binnenloopt, wordt een selectie van de ruim 10.000 referenties aan de specificatiefiche van dat order toegekend. Ook de beoogde fysisch-chemische eigenschappen worden dan gedefinieerd, om er zo voor te zorgen dat het eindproduct voldoet aan de criteria die door een bepaalde klant of constructeur werden vooropgesteld. Pas daarna is een product klaar om gemengd, gebotteld en verpakt te worden.

Productieflow

Controle bij het binnenkomen

Controle blijkt in de faciliteit in Doornik een allerminst te onderschatten gegeven.

”Alle basisstoffen die de fabriek binnenkomen, worden onmiddellijk getest, zelfs al gaat het simpelweg om water. Zo niet mag er niet gelost worden”, vertelt Fabrizio Carcangiu, District Manager Vlaanderen. ”Enkel zo kunnen we zonder twijfel stellen dat de samenstelling van alle ingrediënten van een product ook werkelijk deze is die op het etiket beschreven staat.”

Na controle worden alle basisgrondstoffen gestockeerd, waarna ze aan de hand van barcodes heel precies opnieuw kunnen getraceerd worden wanneer men ze uiteindelijk tot een eindproduct wil verwerken.

Additievenpakketten

Om olie te kunnen vermarkten in bepaalde regio's, is het vereist dat een product over de juiste oliespecificaties beschikt. ACEA-labels voor oliën voor Europese autoconstructeurs, of de API-indeling (American Petroleum Institute) voor diesel- of benzinemotoren. Om dergelijke labels te worden verstrekt, is het noodzakelijk dat de additievenpakketten worden aan­gekocht bij een erkende fabrikant van additieven. In het geval van Bardahl zijn de additievenpakketten quasi uitsluitend afkomstig van de firma Lubrizol, een wereldspeler op het vlak van additieven en advanced materials. En dat het gaat om behoorlijke variaties, bewijzen de cijfers. Zo beslaat de stockageruimte voor additieven ruwweg 4.000 m², goed voor zo'n 600 palletten aan additieven. De ruimte mag ook niet zomaar worden betreden, gezien het een ATEX-ruimte is. Zelfs de toeter van de heftruck, om bijvoorbeeld een waarschuwing te geven, is er eentje die gestuwd wordt door perslucht en dus niet elektronisch. Zo kunnen kleine vonkjes – met eventuele desastreuze gevolgen – worden vermeden.

Verwerken van orders

”Van zodra we een fabricatieorder krijgen, wordt ons een recept met ingrediënten en hoeveelheden opgedragen waar wij ons dienen aan te houden”, vertelt de productie­verantwoordelijke.

”Elke mengeling krijgt een specifieke referentie en een lotnummer die ook op iedere verpakking of bidon terug te vinden zullen zijn, met het oog op de traceerbaarheid. En, net als de grondstoffen, worden ook de mengelingen zelf nog eens gecontroleerd, om zo na te gaan of deze overeenkomen met de specificaties in het lastenboek. Slaagt de mengeling in deze laatste horde, dan prijkt er een groen etiket op de desbetreffende IBC-tank. Pas daarna worden verdere stappen ondernomen.”

”De kleinst mogelijke hoeveelheid die we kunnen produceren? Dat is mijn probleem”, lacht de productieverantwoordelijke. ”We zijn zodanig flexibel dat we zelfs de kleinste hoeveelheden kunnen samenstellen, vanaf 10 busjes, en dat tot batches van 2 miljoen stuks.”

Productie van kleinere batches

De samenstelling van de producten gebeurt in een daartoe voorbestemde ruimte, waar de dosering gebeurt van de basisgrondstoffen en additieven. Hierna wordt alles automatisch doorgesluisd naar een van de verschillende afvullijnen. Een bepaalde afvullijn leent zich specifiek voor het afvullen van alles wat met olie te maken heeft, van 1 tot en met 5 liter, en dit met een afvulsnelheid van 30 tot 50 bidons per minuut (afhankelijk van de inhoud en de viscositeit van het desbetreffende product). Om de afvullijn om te stellen van het ene type olie naar een andere – weliswaar binnen dezelfde groep (bv. van een 5W40 naar een 15W40) – kost het hoogstens 15 minuten. De omsteltijd tussen het afvullen van motorolie en hydrauliekolie neemt iets langer in beslag, omdat men in deze gevallen ook de gebruikte leidingen moet reinigen. Gaat het om een andere vorm van bidons, moeten ook de mallen worden aangepast, wat maximaal een uurtje in beslag neemt.

Productie van grotere batches

In de hal waar grotere batches worden verpakt, wordt de essentie van dat proces verricht door enkele automatische afvullijnen: een 3-kopse lineaire afvulmachine en een rotatieve lijn staan in voor het afvullen van de niet-ontvlambare stoffen (bv. producten op waterbasis). De rotatieve variant is geschikt voor volumes vanaf 1 liter, en dat bij een snelheid van 50 tot 110 bidons per minuut. Een speciale machinefunctionaliteit zorgt ervoor dat de lege busjes allemaal mooi met de vulopening naar boven worden geplaatst. De lineaire afvullijn leent zich vooral voor kleine seriegroottes (kleine volumes), gezien de afvulsnelheid met 20 bidons per minuut toch een pak lager ligt dan deze van de duurdere rotatieve lijn.

Een andere unit ontfermt zich over het bottelen van watergedragen producten in verpakkingen tot 1 liter. De machine slaagt erin – naargelang de verpakking – 50 tot 100 bidons per minuut te vullen.

Productie van producten met ATEX-risico

Voor het afvullen van producten die een ATEX-risico kunnen inhouden (zoals bijvoorbeeld ruitensproeiervloeistof met ethanol) wordt geopteerd voor een speciaal daarvoor ontworpen afvulmachine. Het eigenlijke afvulproces gebeurt in dit geval in een soort geïsoleerde afvulruimte in de machine, om zo mogelijke risico's voor operatoren en om­geving in te dijken. Vluchtige dampen (VOS) die vrijkomen bij het afvullen van de vloeistof, worden ineens afgezogen en geëvacueerd. Een zwarte mal om de bidons te geleiden is geconcipieerd met antistatische eigenschappen om ook maar het kleinste risico op vonkjes te kunnen vermijden. Naast ruitensproeiervloeistof vult men op diezelfde lijn ook koelvloeistof af, zij het dan wel na de obligatoire reiniging van de leidingen om contaminatie te vermijden.

Verpakken

Een van de jongste investeringen, in gebruik genomen sinds begin 2017, betreft een vol­automatische lijn voor verpakkingen van 10, 25 en 30 liter. Verpakkingen worden af­gevuld, op palletten geplaatst en voorzien van rekfolie. En dat allemaal automatisch.

Afgewerkte producten

Bardahl Training Academy

Langs de overzijde van de Rue du Mont des Carliers is overigens ook nog een stockageruimte en de Bardahl Training Academy voorzien, waar ook enkele opleidingsruimtes en een heuse garage inclusief autolift werden voorzien.

“Een project dat eigenlijk deels gerecycleerd werd van de beursstanden die we al bouwden”, lacht Eddy Claes. “Het oogt ook mooi, alles in dat kenmerkende Bardahl-geel. Maar het gaat vooral om de essentie: we willen hier de werking van onze producten in de praktijk kunnen illustreren en die aanpak wordt ook gesmaakt.”